Antalya Büyükşehir Belediyesi’nde araç saltanatı!

Yusuf Yavuz 31 Mart yerel seçimlerinde CHP’li Muhittin Böcek’in ikinci kez Başkanlık koltuğuna oturduğu Antalya Büyükşehir Belediyesi’nin son 6 yılda araç kiralama ve akaryakıt giderleri ASAT ile birlikte 4.1 milyarı aştı. Bu rakam, Burdur Belediyesi’nin 2.4 milyar TL olan 2025 yılı bütçesinin neredeyse 2 katı oranında. Büyükşehir Belediyesi’nin 2019 yılı toplam bütçesinin 3.4 milyar TL olduğu göz önüne alındığında akaryakıt ve araç kiralama için harcanan paranın ölçüsü daha iyi anlaşılıyor. Çevreci bir politika izlediklerini her fırsatta vurgulayan Başkan Böcek’in 2050 yılı hedeflerinin karbon nötr olarak açıklamasına karşın belediye bütçesinin önemli bir kısmının akaryakıt ve araç kiralama ihalelerine ayrılması dikkat çekiyor. Merkezi Roma’da bulunan sakin şehirler ağı Cittaslow’a sponsor olan ve Türkiye Koordinatörü seçilen Başkan Böcek yönetimindeki Büyükşehir Belediyesi’nde kullanılan 1682 aracın 899’unun kiralık olduğu belirtildi. Antalya Büyükşehir Belediye Başkanı CHP’li Muhittin Böcek, merkezi Roma’da bulunan sakin şehirler ağı Cittaslow’un Türkiye Koordinatörlüğü’ne seçildi. Büyükşehir Belediyesi’nin geçtiğimiz Temmuz ayında Cittaslow’a sponsor olmasıyla ilgili teklifi onaylamasının ardından Başkan Böcek 25 Ekim’de Roma’da yapılan toplantıda Cittaslow Başkan Yardımcılığı ve Türkiye Koordinatörü seçilmişti. CİTTASLOW FELSEFESİNDE HAVA KİRLİLİĞİ VE TRAFİK VURGUSU Korunmuş bir çevre ve yerel kültüre öncelik veren yavaş şehir felsefesi, Cittaslow Türkiye’nin resmi internet sayfasında şöyle özetleniyor: “Yaşamın hızlanması sonucu insanlar daha hızlı yemek yemek, daha hızlı alışveriş yapmak, gidecekleri yere daha hızlı varmak için belli bir tempo içinde koşturup durmaktadırlar. Bu yaşam tarzı bakkallar, manav, terzi gibi küçük esnaf yerine AVM’leri, çocuklarımızın oyun oynayacağı alanlar yerine otoparkları, daha çok park ve yeşil alan yerine geniş otoyolları hayatımıza sokmuştur. İnsanın en önemli değeri olan kısıtlı yaşamını sağlıksız yiyecekler, hava kirliliği, trafik, yalnızlık ve tüketimle harcaması modern yaşamın vazgeçilmezi olarak sunulmuştur. Popüler kültürün de desteklediği hayatı yaşamak için zamanı olmayan, işine arabasıyla hızla giden, oturup kahve içecek bir yarım saati bile olmadığı için yürürken kahvesini içen, yetişmesi gereken bir yerler olduğu için yemekten zevk almak yerine ayakta hızlı bir şekilde ‘beslenen’, komşularını veya yerel esnafı tanımayan modern insan modelinin sürdürülebilir olmadığı ortadadır.” ‘YEŞİL BADANACILIK’ YEREL YÖNETİMLERİN CAN SİMİDİ OLDU Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de özellikle yerel yönetimler ve büyük şirketlerin sıklıkla başvurduğu bir yöntem olan ‘yeşil badanacılık’, çevre ve doğa konularını birer etiket haline dönüştürürken, söylenenle yapılanın örtüşmediği uygulamaları da beraberinde getirdi. BAŞKAN BÖCEK ‘HEDEFİMİZ NÖTR KARBON’ DEMİŞTİ Antalya Büyükşehir Belediye Başkanı Muhittin Böcek, 13 Eylül 2022 tarihinde açıkladığı iklim eylem planıyla ilgili yaptığı konuşmada, Antalya’yı iklim dostu kent yapacaklarını dile getirerek şunları söylemişti: “Nötr karbon Antalya hedefimiz için kılavuzluk yapacak eylem planımızı hazırladık. Antalya’nın 2030 yılında yüzde 40 karbon azaltımı, 2050 yılında karbon nötr olması ve iklim krizine dirençli bir kent olması konusunda atılacak somut adımları ve yol haritasını belirledik. Eylem planımız, iklim değişikliğine bağlı olabilecek zararların önlenmesine veya en aza indirmek için tedbir alınmasına katkı sağlayacaktır.” (Antalya Büyükşehir Belediyesi 2025 Performans Programı’nda, otomobil bağımlılığının azaltılması ve yürümenin teşvik edilmesi vurgusuna yer veriliyor. Ancak kurumdaki araç sayısı ve son 6 yılda yapılan akaryakıt ihaleleri bu vurgunun sadece göstermelik olduğunu ortaya koyuyor…) ‘OTOMOBİL BAĞIMLILIĞININ AZALTILMASI HEDEFİ’ HAVADA KALDI Antalya Büyükşehir Belediyesi’nin 2025 yılı Performans Programı’nda, kamu idareleri için bir çerçeve oluşturmak amacıyla 2021 yılında çıkarılan ‘On ikinci Kalkınma Planı’na da atıf yapılarak, “Bu yaklaşımlar doğrultusunda, karbon ayak izinin düşürülmesi için otomobil bağımlılığının azaltılması ile toplu taşımanın ve yürümenin teşvik edildiği belirtilmekte, geleneksel ve modern şehir planlama ilkelerinin sürdürülebilirlik yaklaşımıyla birleştirildiğine dikkat çekilmektedir” deniliyor. (Antalya Büyükşehir Belediyesi 2025 Performans Programına göre kurumdaki araçların sayısı.) BÖCEK DÖNEMİNDE AKARYAKIT VE ARAÇ KİRALAMAYA 4.1 MİLYAR Büyükşehir Belediye Başkan Böcek’in açıkladığı karbon nötr hedefi ile Performans Programı’nda yer verilen otomobil bağımlılığının azaltılması gibi konularda kuruma yüklenen sorumluluklar, kurumsal işleyişteki aşırı akaryakıt kullanımı ve araç kiralama bütçesi rakamlarıyla çelişiyor. Antalya Büyükşehir Belediyesi’nin Başkan Böcek dönemini kapsayan 31 Mart 2019 ile Kasım 2024 tarihleri arasında geçen yaklaşık 6 yıllık dönemde akaryakıt ve araç kiralama ihaleleri için ödediği rakam Antalya Su ve Atıksu İdaresi Gene Müdürlüğü (ASAT) ile birlikte toplam 4 milyar 153 milyon 920 bin 718 TL’yi buluyor. (Tablo-1: ABB ve ASAT’ın son 6 yılda yaptığı akaryakıt ihaleleri ve kazanan firmalar.) KAMU KAYNAĞIYLA KARBON ÜRETEN İHALELER Elektronik Kamu Alımları Platformu (EKAP) üzerinden yapılan sözleşme bilgilerine göre Antalya Büyükşehir Belediyesi Başkan Böcek döneminde araç kiralamaları için 1.8 milyar, akaryakıt için de 1.1 milyar tutarında ödeme yapmış. Aynı dönemde ASAT’ın akaryakıt için ödediği rakam 269 milyon, araç kiralamaları için de 954 milyon TL. 2025 yılı için yapılacak akaryakıt ve araç kiralama tutarları da bu rakama eklendiğinde Antalya Büyükşehir Belediyesi’nin yıllık bütçesinin önemli bir kısmının araç saltanatına harcandığı ortaya çıkıyor. (Tablo-2: ABB ve ASAT’ın son 6 yılda yaptığı araç kiralama ihaleleri ve kazanan firmalar) HER PERSONELE BİRDEN FAZLA ARAÇ DÜŞÜYOR Antalya Büyükşehir Belediyesi’nin 2025 Yılı Performans Programı’na göre iş makineleri hariç kurumda 1682 adet aracın kullanıldığı, bu araçların 899’unun ise ‘kiralık’ olduğu belirtiliyor. Bunlar arasında makam araçları ile daire başkanı ve şube müdürleri ile çeşitli kurumsal hizmetler için kullanılan araçlar da yer alıyor. Büyükşehir Belediyesi bünyesinde kullanılan yaklaşık 300 civarında çeşitli amaçlı kamyon bulunuyor. Kamyonları da kapsayan iş makinesi ve benzeri araç gereçlerin toplamı ise 1075 adet. Kurumdaki kamu personeli statüsündeki çalışan sayısının 2024 yılı için 2349 olduğu göz önüne alındığında neredeyse her personele birden fazla araç düştüğü görülüyor. (Antalya Büyükşehir Belediyesi 2025 Performans Programı’na göre 2024 yılı personel tablosu) ASAT’TAN 6 YILDA 8,5 MİLYARLIK İHALE Hem Antalya Büyükşehir Belediyesi’nin hem de ASAT’ın son 6 yılda yaptığı akaryakıt alımı ve araç kiralama ihalelerini kazanan firmaların aynı olması dikkat çekiyor. EKAP verilerine göre ASAT’ın son 6 yılda farklı kalemlerde yaptığı toplam 414 ihalede ödediği rakam ise 8.5 milyar TL tutarında. BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİNİN BÜTÇESİ BAKANLIKLARDAN BÜYÜK Antalya Büyükşehir Belediyesi’nin 2025 yılı bütçesi 39, ASAT’ın bütçesi ise 27 milyar TL olarak açıklandı. 19 ilçenin bütçesi de eklendiğinde Antalya Büyükşehir Belediyesi’nin 2025 yılı toplam bütçesi 103.1 milyar TL oldu. İçişleri, Dışişleri, Ticaret ve Kültür ve Turizm Bakanlığı gibi birçok bakanlıktan daha büyük bir bütçeye sahip olan Antalya Büyükşehir Belediyesi’nin aralarında AKP’li Meclis üyelerinin de yer aldığı kişilere ihale dağıtması dikkat çekmişti. ASAT’TAKİ 4X4 LÜKS ARAÇ SAVURGANLIĞI SAYIŞTAY RAPORUNDA Sayıştay’ın ASAT’ta yaptığı 2023 yılı denetim raporunda, araç kiralama ihalelerinde teknik şartnamenin binek araçlar bölümünde marka belirtildiği, ayrıca 4×2 pick-up araçlar için yaklaşık maliyetlerin hatalı hesap edildiği bulgusuna yer verildi. Yapılan incelemede; 8 ayı 2023 yılına sirayet eden 19.07.2022 tarih ve 568961 sayılı araç kiralama ihalesi ile 4 ayı 2023 yılına sirayet eden 17.07.2023 tarih ve 596213 sayılı araç kiralama ihalesiyle ilgili teknik şartnamelerde binek araçların hangi markalardan olacağının açıkça ifade edildiği belirtilen Sayıştay Raporunda, “Yaklaşık maliyet hesabının 4×2 pick-up araçlar için araç kasko sigorta değerleri dikkate alınmadan yapıldığı ve bu nedenle yaklaşık maliyetin ilk ihalede 7.264.688,00 TL, ikinci ihalede 19.983.436,50 TL fazla hesap edildiği, – ayrıca yüklenici firma ile yapılan sözleşmede 4×2 pick-up araçların birim fiyatı ile araçların kasko sigorta bedenin %2’si arasındaki farkın toplam 11.018.351,20 TL olduğu bu farkın 3.097.297,92 TL kısmının ilk ihaleden, 7.921.053,28 TL kısmının ise ikinci ihaleden kaynaklandığı ancak yüklenici firmanın bu araçlar yerine 4×4 pick-up tipi araç teslim ettiği, tespit edilmiştir. Yapılan açıklamalar ve mevzuat hükümleri gereğince İdare, ihtiyaçlarını tam ve doğru bir şekilde belirlemeli, teknik şartnamelerini ve yaklaşık maliyetin hesabını yasal düzenlemelere göre hazırlamalıdır. Eğer ki yaklaşık maliyetin gerçekçi tespit edilmemesi, teknik şartnamenin mevzuat hükümlerine aykırı olması veya ihtiyacın düzgün belirlenmemesi durumlarında İdare, yersiz veya fazla kamu kaynağı ödenmesine neden olabilecektir” ifadelerine yer verildi.