Sayın Cumhurbaşkanı belediyelerin Vergi ve SGK borçlarını, kaynakta keserek tahsil edeceğini söyleyince gündem bir anda değişti. Zaten gündem değiştirme konusunda ne denli uzman olduğunu bilmeyen yok.!
Konuyla ilgili olanlar bilir. SGK borçlarının kaynağı, çalışanların ücretlerinden kaynakta kesilen primlerdir.
Diğer taraftan belediyeler adeta vergi dairesi gibidir. Kendi adlarına tahsil ettikleri vergiler haricinde, bazı vergi ve harçları devlet adına tahsil edip öderler. Çalışanların maaş ve ücretlerinden yapılan gelir vergisi kesintileri de devlete ödenmesi gereken vergi kalemleri içindedir. Gelir stopaj olarak bilinir.
2018’de 696 KHK’lı işçiler için, Personel AŞ/ Ltd. Şti. kuruldu. Saha hizmetleri personeli olarak işe alınarak belediye ve bağlı kuruluşun emrine veriliyorlar. Başkanların pek hoşuna gitti. Yazılı- sözlü sınav derdi olmadan Saha hizmetleri için, alınan personelin %25- 50’si yasak olsa da, büro hizmetlerinde görevlendiriliyor. Sayıştay ve Mülkiye müfettişleri, denetimlerde uyarılar yapıyor ama dinleyen yok. “Bize bir şey olmaz” havasındalar. Hatta farklı hizmet kollarında faaliyet gösteren BİT- Belediye İktisadi Teşekküllerine (Şirketleri) de bu personeli istihdam edince Sayıştay denetçisi yakalamış. Taşrada değil, İBB şirketlerinin çoğunda var.
Bir Mülkiye müfettişi, saha yerine büro hizmetlerinde 696 KHK’lı çalıştırmayı, Anayasa göre “Görevi Kötüye Kullanma suçu” olarak tanımlamış. (Karaman Belediyesi 2020 denetim raporu.) Kimse dinlemiyor!!
Norm kadrolu personel/ işçiye göre çok daha düşük ücretlerle çalıştırılan 696 KHK’lıların SGK ve Gelir stopaj oranlarının düşük olmasından başkanlar memnun. Sözleşmeli personel çalıştırma da tüm hızıyla devam. Hani az kaldı Norm kadro tamamen yürürlükten kaldırılacak da, bir kamu kuruluşu olan Belediyelerde üst yönetici ve müdür olabilmek için memur olma şartı en büyük engel!! Kurumsal hafıza için norm kadrolu personel önemli gibi konuları düşünen yok!
2018’den 2021’e Sözleşmeli personel çalışan sayısında azalma BB ve BAĞLI kuruluşlarda yok. 696 KHK sonrası kadrolu işçi sayısı azalmayan ise nadir.!
30 BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ KARNESİ kitabımın NOT TABLOSU- 5’de Büyükşehirler ve Bağlı kuruluşlarının Norm kadrolu, sözleşmeli, 696 KHK’lı ve toplam personel sayıları ile istatistikleri gösteriliyor.
Ankara ve İstanbul Büyükşehir belediyelerinin 2018 yılı çalışan sayıları SIR GİBİ!! Defalarca arayıp e-posta attım vermediler. Tabloda eksik olsalar da, ilginç bilgiler var. Bazı alıntılar yaparak yorumlayacağım.
Vergi ve SGK (Kamu) borcu en yüksek belediyelerle, Norm kadro toplamını aşan, hatta %100’den fazla personel çalıştıran belediyeler ve bağlı kuruluşlar arasında benzerlikler çok.
Tabii ki tüm tabloları bu yazıya eklemek mümkün değil. Kitapta 2018 ve 2021 yılı bilgileri var. 2018’den 2023 yılına değişimi gösteren kitap çalışması devam ediyor.
Personel sayılarını gösteren NOT TABLO- 5 ile Büyükşehirler ve Bağlı kuruluşlarının Borç/ Gelir oranlarıyla, Tahsil edemedikleri Faaliyet Alacağı/ Gelir oranlarını en borçludan başlayarak PERFORMANS TABLO- 6’yı ekleyerek karşılaştırmaya çalışacağım.
30 (BB) Büyükşehir Belediyesi ile İETT- EGO- ESHOT ile 33 (BAĞLI) Bağlı kuruluş var.
O CHP, O AKP, O MHP
Bazı sonuçları paylaşalım;
- 2018’de 12 BB, 2021’de 9 BB’de Norm Kadrodan fazla çalışan var. Bazıları; (İBB 2021 %56), (Antalya 2018 %15– 2021 %22), (Adana 2018 %43– 2021 %25), (Kocaeli 2018 %29- 2021 %10), Mersin 2018 %47– 2021 %64, (Eskişehir 2018 %30- 2021 %29)
- 2018’de 24 BAĞLI, 2021’de 25 BAĞLI Norm Kadrodan fazla çalışanı var. (Erzurum ESKİ 2018 %14- 2021 %31), (Eskişehir ESKİ 2018 %28- 2021 %33), (Muğla MUSKİ 2018 %126- 2021 %41), (Denizli DESKİ 2018 %55- 2021 %1,5), (Sakarya SASKİ 2018 %41- 2021 %18), (Tekirdağ TESKİ 2018 %74- 2021 %6), (Aydın ASKİ 2018 %28- 2021 %57), (Balıkesir BASKİ 2018 %53- 2021 %63), (Manisa MASKİ 2018 %44- 2021 %41), (Hatay HATSU 2018 %67- 2021 %64), (Mersin MESKİ 2018 %107– 2021 %115), (Kocaeli İSU 2018 %32- 2021 %14,5), (Gaziantep GASKİ 2018 %87- 2021 %25), (Adana ASKİ 2018 %122– 2021 %76), (Antalya ASAT 2018 %68– 2021 %65), (BUSKİ 2018 %73- 2021 %14), (İzmir İZSU 2018 %122- 2021 %132), (ESHOT 2018 %99– 2021 %114), (EGO 2018 %145– 2021 %151)
NOT: İBB 2021’de Norm kadrosundan %56 daha fazla (2018 sayısına ulaşılamıyor. KVKK gereği verilmedi!)
Artanlar; Antalya- Mersin. Azalanlar; Adana- Kocaeli- Eskişehir
BAĞLI kuruluşlarda Norm kadrodan %100’den fazla çalışanlar oldukça fazla.!
%151 ile EGO lider. Çalışanların tümü İzmir ESHOT gibi 696 KHK’lı. Kadrolu personel hiç yok.!
Sayın Mansur YAVAŞ haklı olarak Pandemide yaşadıkları gelir eksikliğini öne sürse de, aynı dönemde norm kadrodan %50 daha fazla personeli çalıştırmak yerine azaltmak çoğu başkanın gündeminde yok.
- 2018’den 2021’e çalışan sayısı en fazla artan BB’leri;
Samsun (1.151), Kocaeli (1.104) Mersin (845), Antalya (480), Şanlıurfa (471), Trabzon (421)
- 2018’den 2021’e çalışan sayısı en fazla artan BAĞLILAR;
Ankara ASKİ (470), Aydın ASKİ (347), ESHOT (331), İSKİ (315), Sakarya SASKİ (292), İzmir İZSU (258), İzmit İSU (239), Trabzon TİSKİ (195), EGO (170)
* 2018’den 2021’e çalışan sayısı en fazla azalan BB’leri;
G. Antep (1.376), Adana (1.169), Manisa (688), İzmir (519), Bursa (412), K. Maraş (397), Hatay (308),
* 2018’den 2021’e çalışan sayısı en fazla azalan BAĞLILAR;
Adana ASKİ (727), BUSKİ (416), GASKİ (255), İETT (218), Tekirdağ TESKİ (118), Muğla MUSKİ (101).
NOT: ANKARA- İBB- SAKARYA- Konya KOSKİ’nin 2018 veya 2021 bilgileri eksik, değerlendirme dışı.
Bu sonuçları PERFORMANS TABLO- 6: BORÇ/ GELİR oranlarıyla karşılaştıralım.
Kitapta çok daha fazla karşılaştırmalı tablolar var. Faaliyet alacağı tahsilat oranının gelir tahsilatına oranı gibi.
Çarpıcı birkaç örnek vermek isterim. VAN BB VASKİ’nin 2018’de Faaliyet alacağının Gelire Oranı %92. Yani hizmet verip fatura kesmiş, %92 alacağını tahsil edememiş. 2021’de %57,95 tahsilat var. Fatura kestiği için KDV’yi ödemek zorunda. Personel sayıları 2018 ve 2021’de neredeyse aynı. Norm kadronun %25 eksiği kadar çalışan var. Tahsilat için gerekirse yeni eleman al.!!
Ankara EGO 2018’de Borç/ Gelir oranı %247,56, 2021’de iki katına yakın %494.
Adana BB Borç/ Gelir oranı 2018’de %185, personel sayısında ciddi azalmaya rağmen hala Norm kadro üstünde ancak 2021’de Borç/ Gelir oranı yarıdan daha az %89’a düşmüş.
Buna benzer tablolar üzerinden birçok analiz yapılabilir.
SONUÇ; NORM KADRO dikkate alınmayıp, verimlilik ölçülmeden 696 KHK’lı personel daha az maliyetli diye aşırı personel alınırsa, Tahsilatlar yapılmayıp borç/ krediyle personel maaşı ödenirse, Vergi- SGK borcu ihmal edilerek örtülü borçlanma yapılırsa doğal olarak artar.
Bu arada 7440 sayılı yapılandırma kanunuyla, şahıslara en fazla 48 ay taksit yapılsa da, belediyeler için 10 yıla kadar taksit fırsatı tanındı. Buna rağmen borcunu yapılandırmayan belediye başkanı varsa gerekli işlemler başlatılmalıdır. Taksitlerini aksatarak yapılandırması sonlananlar hakkında da..
Kitapta NOT TABLOSU- 3 ile en fazla Kamu ve Banka borcu olan BB ile BAĞLI kuruluşları incelenirse aradaki korelasyon daha iyi anlaşılıyor. Bu yazıya sığdırabildiğim örneklerle umarım fikir verebilmişimdir.
Liyakatle yönetilen, siyasetin etkisinden arındırılmış belediyeler ihtiyaç kadar personel alarak, varsa fazla personel emekli edilip, verimsizlerin iş akdi fesih edilerek, Maaş ve Ücretler ile SGK ve Vergi ödemeleri, kredi kullanmaya gerek kalmadan zamanında yapılır. İtiraz edenler, bütçe denkliği ve disiplinine göre harcamayı prensip edindiğinde diğer detayları konuşabiliriz.!
Siyasi parti sözcüleri bu yazıda ve kitabımda anlatılanları okuyup anlamaya çalışsalar, yapısal sorunları çözüp bütçe kavramını içselleştirdikten sonra varsa iktidarın ard niyetli yaklaşımlarına itiraz etseler, daha inandırıcı olurlar.