Kitap çalışmam için 2018 ve 2021 faaliyet raporlarını inceliyorum. Şanlıurfa ve ŞUSKİ Faaliyet raporlarında söz konusu yıllardaki Mali durum/ sonuçlar hakkındaki raporlarda tespitlerim aşağıdadır. Bu tespitlerim Büyükşehir belediyeleri ve bağlı kuruluşlarının yarısına yakınında var. O yüzden “kızım sana söylüyorum, gelinim sen anla” yazısı olarak yayımlayacağım.
1. ŞUSKİ 2018 ve 2021’de sayfa- sayfa açılan, sağında- solunda reklam olan, aklı sıra cafcaflı bir rapor hazırlamış. Zaten kimsenin okumadığı faaliyet raporu daha da okunamaz hale getirilmiş. Alıntı yapmaya kalkarsan işin zor. PDF raporun suyu mu çıktı?
2. YUMPU diye bir şey çıkıyor. Yayıncı olun falan diyor. Bana ne! Komutlar İngilizce. Hatta reklamların çoğu yabancı dilde. Şanlıurfa’da herkes İngilizce biliyor/ konuşuyor da benim mi haberim yok!!
3. Resmi raporda reklam almak da yeni moda mı?!
4. Mali veriler var. Gelir ve Gider BÜTÇE UYGULAMA SONUÇLARI tablosunda bilin bakalım ne yok? Toplamda ve Gelir- Gider kalemleri bazında TAHMİNİ BÜTÇE!! O zaman gelir ve gider gerçekleşmelerini nasıl bulacağız? Neden böyle bir tablo yok! 2018’de 345 sayfa, 2021’de 220 sayfa raporun içinde yer mi bulamadınız?
5. Sizlerin yüzlerce sayfada bol resimli aile albümü şeklinde hazırladığınız lüzumsuz birçok bilginin yer aldığı ancak gerekli bilgilerin olmadığı rapordaki bilgilerin özetini, örneğin Sayıştay 2021 ŞUSKİ ve 2018 ile 2021 Şanlıurfa denetim raporunda 5 sayfada özetlemiş. Kimse açıp okumuyor mu? İbret almıyor mu?
6. Sayıştay sizleri denetleyen en üst organlardandır. Kendisi de Faaliyet rapor hazırlar, bakın bakalım onun raporunda 1 (bir) tane bile resim var mı? Faaliyet raporlarını hazırlamaktan sorumlu bazı Strateji müdür- daire başkanları ile konuştuğumda, “Baybars bey neden bizim müdürlüğün resmini az koydunuz” diye sitem edenler var” diyor. Çok komik.!
7. Yasalar (5393 ve 5018) Faaliyet raporunda olması gereken bilgileri kısaca şöyle özetliyor; “Stratejik planda gösterilen hedeflere, performans sonucu ne kadar ulaşıldığının raporudur.” Böyle hazırlanacak bir rapor 100 sayfayı geçmez. 600- 700 sayfa raporlar var. Nasılsa kimse okumuyor. Nasıl olması gerektiği konusunda araştıran da yok. Kopyala yapıştır, “ustamdan böyle öğrendim” diye bastır gitsin. Bastır deyince; Duyuyorum ki kimse tarafından okunmayan bu bol resimli cafcaflı raporlardan yüzlerce bastırıp ilgili- ilgisiz kuruluşlara gönderiliyormuş. Harcanan kâğıda- paraya yazık. Birkaç fakir sevindirin daha iyi..! Meraklı olan girsin web sitesine okusun.
8. Konuyu uzatmamak için diğer madde başlıklarına girmek istemesem de her yazımda hatırlattığım bir konuyu tekrar etmekte yarar var. Personel sayıları ve istatistikleri bolca var ama Engelli- Hükümlü- Terör mağduru sayıları 2-3 rapor hariç yok. Toplam personel içinde % kaç kadın ve erkek çalışan yazılmazsa kimse kızmaz ancak, Başkan- Su ve Kanalizasyon Genel müdürleri- Personel şirketi Genel müdürleri eğer bu kategoride eksik kişi çalıştırıyorsa, Çalışma bakanlığı müfettişi bir gün gelir ve tespit eder. Görevden ayrılsanız bile 2023 rakamlarıyla eksik çalıştırılan kişi başına, 13.131 TL/ ay cezayı keser. İlgili dönemin sorumluları ödemezse, şahsi hesaplarına ve mallarına haciz konulur. Demedi demeyin.
Eğer çalıştırmış olsanız, sosyal yardım bütçeniz azalacağı gibi, son yayımlanan brüt asgari ücret kadar bile gideriniz olmaz.. (Bazı istisnalar var.)
9. Şanlıurfa belediyesi faaliyet raporlarından da bahsetmek istiyorum. Muhasebe Gelir- Gider denkliği üzerine kurulur. Gelir için ayrı, gider için ayrı bütçe olmaz. Bunu faaliyet raporuna yazmak, tam anlamıyla bilgisizliğin itirafıdır.
Birçok kamu kuruluşu mali verilerini incelerim. Gelirden fazla gideri olan neredeyse yoktur. Ancak belediyeler ve bağlı kuruluşları bu konuda kendilerini ayrıcalıklı görüyor olmalı.
Şanlıurfa belediyesi 2018 Faaliyet raporu sayfa 66; “Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi 2018 Yılı Analitik Bütçe başlangıç ödeneği olarak toplamı giderde 1.323.354.834 TL, gelirde 1.101.354.834 TL bütçe hazırlanmıştır.” Şaka gibi ama gerçek.!
2021 Faaliyet raporu sayfa 52; “Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi 2021 yılı analitik bütçe başlangıç ödeneği olarak toplam 1.630.000.000 TL’dir. Yıl içerisinde ek bütçe ile 350.000.000 TL ödenek ilave edilmiş olup, toplam ödenek 1.980.000.000 TL olmuştur.”
Buna rağmen sayfa 53’de Gelir ve Gider gerçekleşme oranları tablosu verilmiş. Tabloya göre; Gelir bütçesi: 1.705.000.000 TL Gider bütçesi: 1.980.000.000 TL. Çık işin içinden çıkabilirsen.
10. Kamuda bütçe disiplini ve kuralı konusunda, “30 Büyükşehir karnesi kitabımdan” alıntı yapacağım. Olmayan gelir ile harcama yapan BB ve Bağlı kuruluşları kimler?;
2018’de Ankara- İzmir- Muğla- Trabzon toplam 1.349.335.000 TL artı bakiye vermiş.
Eksi bakiye toplamı -9.520.314.000 TL.
2021’de 22 BB toplam 11.23.972.000 TL artı bakiye vermiş.
Eksi bakiye toplamı -1.063.673.000 TL. Tersine dönmüş.
Bağlı kuruluşlardan 2018’de sadece BUSKİ ve MUSKİ toplam 40.490.000 TL artı bakiye verirken, 31 bağlı kuruluş -3.305.599.000 TL eksi bakiye vermiş.
2021’de 12 bağlı kuruluş toplam 408.261.000 TL artı bakiye verirken, 21 bağlı kuruluş -4.686.292.000 TL eksi bakiye vermiş.
Sonrasında ne mi olmuş? Giderlerini karşılamak için Vergi ve SGK borçları ödenmeyip, Banka borçları artarak faizle borçlanmışlar.
2018’de 30 BB ve 33 BAĞLI kuruluşun Kamu+ Banka+ Dış borcu 69 milyar TL, 2021’de 112,6 milyar TL olmuş. Toplam gelirleri 2018’de 80,9 milyar TL, 2021’de 124,3 milyar TL gerçekleşmiş. Böyle bir tablonun sürdürülebilmesi mümkün mü?
11. Sanki biz belediye başkanı değil de Holdinge CEO seçmişiz gibi her biri şirketler grubu veya Holding kadar BİT- şirket sahibi olan belediyeler içinde, şirketlerinin FAALİYET RAPORLARI- GELİR TABLOLARI- BİLANÇOLARINI, ESKİŞEHİR BB eksiksiz olmak üzere, 6-7 BB hariç paylaşmıyor.
Holding olmak güzel de, her profesyonel Holding gibi Belediye+ Bağlı Kuruluş+ Şirketler konsolide bilanço hazırlamayıp, kamu kaynakları nasıl kullanılıyor diye kimse merak etmez/ hesap sormaz ise o görevlere talip olmasınlar düşüncesindeyim.
Lütfen 2018 ve 2021 yılları şirketlerin BİLANÇO- GELİR TABLOSU- ÇALIŞAN sayılarını e-posta adresime gönderir misiniz sayın başkanlar ve üst yöneticiler. Göreve gelmeden söz verdiğiniz ŞEFFAFLIK VE HESAP VEREBİLİRLİK bunu gerektiriyor.
12. Kısa bir özet vereceğim. Büyükşehirler 2018’de toplam 13,5 milyar TL olan şirket sermayesini artırıp, 2021’de 20 milyar TL’ye çıkartarak, hizmet için kullanmaları gereken gelirlerinden 6,5 milyar TL’yi sermaye artışında kullanmışlar. Örneğin Trabzon BB bu dönemde artan gelirinin %75’ni şirketlere sermaye koymuş!!
2018’de 190 olan şirket sayısını 245’e, 107 olan iştirak sayısını 114’e, toplamda 1.478 olan YKÜ- Yönetim Kurulu Üye sayısını 1.722 kişiye çıkarmışlar.
Bu dönemde Covid- 19 nedeniyle şirketlerin ciroları düşüp, çoğu zarar ederken, sayıları artan YKÜ’leri kumarda her zaman kazanan kasa gibi huzurla, huzur haklarını almaya devam etmişler. Vatandaşlar da artan borçlara ödenen faizler, gereksiz harcamalar ve giderleri görmeyip, hizmet beklemiş.
İşte kitabımda tüm bu detayları tablolar halinde belediye, bağlı kuruluş ve şirketler bazında kalem- kalem ve yıllar itibarıyla ortaya koyup performanslara göre notlar vereceğim.
Takdiri sizlere bırakmakla birlikte, bu uzun bayram tatilinde önerim; sayın Belediye başkanları, Muhasebe yetkilileri ve Strateji Daire başkanları- Müdürleri, kendi konuları ile ilgili biraz mevzuat okusun. İşini doğru yapan diğer belediyelerin Faaliyet raporlarını incelesin. Bursa ve Eskişehir BB 2022 Faaliyet raporları örnektir. (Belediyesinin faaliyet raporunu bile okumayan varken nasıl olacak!!)
Bloğumda Faaliyet raporları hakkında yazdığım yazıları okusun. Özellikle 36.000 sayfa Sayıştay raporunun özetini çıkardığım BELEDİYELERDE SİSTEMATİK SORUNLAR VE ÇÖZÜMLER kitabımı her müdürlük alıp, masasının üzerinde kaynak kitap olarak bulundursun. Test kitabımı alıp, kendisi ve personellerinin bilgi seviyesini test etsin. Hala anlamayan varsa, iletişim bilgilerim belli. Bu vesileyle bayramınızı kutlar, sağlık ve esenlikler dilerim.