EYT, binlerce yeni mağdur yarattı

Milyonlarca kişinin beklediği emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) ile ilgili kanun teklifi hayal kırıklığı yarattı. BirGün gazetesinin haberine göre EYT’lilerin büyük kısmı yüksek miktarda krediler çekip emekli olma hayaliyle doğum ve askerlik borçlanmalarını öderken düzenlemede daha önce duyurulan ‘5 bin prim gün’ şartının kademeli olarak 5 bin 975 güne uzatılması binlerce yeni mağduriyet yarattı. Prof. Dr. Aziz Çelik, teklifin ayrıntılarını anlattı: •NASIL BİR DEĞİŞİKLİK: EYT’lilerin talebi, 8 Eylül 1999 öncesi koşullarla emekli olmalarıydı. 8 Eylül 1999 öncesi koşullar işçiler için kadınlarda 20 yıl, erkeklerde 25 yıl çalışmak ve 5000 prim ödemiş olmaktı. Dolayısıyla EYT dediğimiz buydu. Bu konuda da EYT gündeme getirilirken hükümet de sonbahardaki çeşitli açıklamalarında yaş koşulunun kaldırılacağını ve prim gün sayısının da 5000 gün olacağını söylemişlerdi. Ancak TBMM’ye sunulan yasa teklifi şu şekilde: ‘Yaş koşulu dışındaki özel kanunlarındaki hükümler geçerli olacak.’ Bu da şu olacak; 1999’da yapılan değişiklikle sadece yaş koşulu getirilmedi, kademeli olarak prim koşulu da getirildi. •90’LARIN YARISI ETKİLENİYOR: İşe giriş tarihlerine bağlı olarak işçiler, 5000 gün ile 5975 gün arasında, bunu Eylül 99 öncesinde işe girenler için söylüyorum, prim ödemek şartını da yerine getirmeleri gerekiyordu. Dolayısıyla 3 koşul bir arada arandı. Yani yaş, prim ve 20-25 yıl koşulunu bir arada yerine getirecekler. Bu durumda prim koşulu zamana bağlı olarak değişiyordu. 1976 girişlilerde 5000 günden başlıyordu, 1999’da en son işe girenlerde 5975 gün olarak değişiyordu. Yasada prim günü koşulu kaldırılmadığı için EYT’lilerin bir bölümü 94-95 girişliler kaldı, ondan öncekilerin hemen hepsi emekli oldu. Dolayısıyla büyük ölçüde prim gün koşulu 90’ların ortasından sonra işe girmiş olanları ilgilendiriyor. Bunlar için de getirilen prim gün koşulu yaklaşık 5750 günden başlıyor, 5975 güne kadar devam ediyor. 5000 günle emekli olacağını bekleyenler açısından 750 ile 975 gün arasında ek prim ödeme koşulu korunmuş oldu. Kaldıracaklarını söylemişlerdi, Çalışma Bakanı Vedat bilgin bütçe görüşmelerinde açık bir şekilde söyledi. Milletvekili ‘Emeklilikte prime takılanlar olacak mı?’ diye sordu, olmayacağını söyledi. TRT’de yapılan bir haberde de belirtildi. EYT’lilerin hemen hepsi borçlanmalarını buna göre yaptı. Ancak Meclis’e sunulan teklifte gördük ki prim koşulu kalkmadı. Yaşa takılma çözülmüş oldu ve emeklilikte prime takılanlarla yüz yüze kalmış olduk. Bu koşulu yerine getirenler hemen yararlanabilecekler ama yerine getiremeyenler, borçlanma yapabilecek, isteğe bağlı sigorta, çalışma gibi yolları deneyebilecekler. Bunların hepsinin bir zorluk olduğunu söylemek lazım. •DEĞİŞİKLİK YOK: Onlar için kadınlarda 7200, erkeklerde 9000 gün prim koşulu vardı. Bununla ilgili bir değişiklik yapılmadı. Burada çok ciddi bir eşitsizlik ortaya çıkıyor. Bir yanda 5000, 5700, 5900 günde emekli olabilenler var işçiler açısından. Öbür tarafta BAĞ-KUR ve Emekli Sandığı mensupları açısından 7200 ve 9000 var. Bir başka sorun da kısmi emeklilikle ilgili yaş koşulu kaldırılmadı. Bu önemli. Mesela işçiler, 3600 gün prim ödeyerek 58-60 yaşında emekli olabiliyorlardı, kısmi emeklilik diyoruz buna. Bu değiştirilmedi. Aynı şekilde BAĞ-KUR’lular 5400 prim gün sayısı ödeyip 56-58 yaşında emekli olabiliyorlar. Kısmi emeklilikte yaş koşulunda bir değişiklik olmadı. Kısmi emekli olmak isteyen EYT’liler yaş koşuluna takılmaya devam edecekler. Yasa teklifine baktığımız zaman özetlersek: 1. İşçiler için prim gün koşulunu sürdürmüş oldu. 2. BAĞ-KUR, Emekli Sandığı ve işçiler arasında eşitsizlik sürdü. 3. Kısmi emeklilik açısından yaş koşulu korundu. 4. Kademeli geçişe dair bir sistem getirilmedi. 9 Eylül 99 sonrasında sigortalı olanların çalışma süreleri, EYT’den yararlanacak olanlara göre erkeklerde 17, kadınlarda 20 yıl farklı olacak. Bu kademe düzenlemesi de yasa teklifinde yer almadı. •PRİM ÖDEMESİ KALDIRILDI AMA: İşvereneler tarafından emekli işçiler çalıştırıldığında işverenler 5 puan daha fazla sosyal güvenlik destek primi ödüyor. İşverenlerin bu konuda bir talebi oldu, EYT kapsamına giren deneyimli işçiler için destek istediler. Hükümet bunu yaptı fakat şöyle bir sınırlama getirdi. EYT kapsamına girip çalışmaya devam edecek işçilerin 10 gün içinde kendi işyerinde Çalışması halinde bu destek verilecek. EYT’li bir işçi kendi işyerinden ayrılıp başka bir işyerinde daha iyi koşullarda çalışırsa sosyal güvenlik destek primi verilmeyecek. Dolayısıyla aslında sosyal güvenlik destek primi deneyimli, kıdemli, usta işçileri kendi işyerlerine hapsetmiş durumda. Bu işçilere sadece orada çalışma imkânı verildi. Bu çalışma özgürlüğü açısından bir sınırlama ve eşitsizlik getiriyor. KREDİ BORCUMU NASIL ÖDEYECEĞİM BİLMİYORUM Prim nedeniyle sorun yaşayan yurttaşlar BirGün’e konuştu: Canan Y. (44): Gazeteciyim iki çocuğum olunca işi bırakmak zorunda kaldım. EYT ile emeklilik ümidim arttı. 60 bin TL kredi çekerek doğum borçlanması yaptım. ‘Maaştan gelen parayla kredi taksitlerini öderim’ dedim. Düzenlemeye göre 900 gün daha primim olması gerekiyor. Şimdi de prime takıldık. Üç yıl daha çalışmam gerekiyor. Nasıl iş bulacağım bilmiyorum. Bu arada kredi borcumu nasıl öderim bilmiyorum. Büyük hayal kırıklığı oldu. Günay Ş. (53): 720 gün borçlanmışım. 50 bin lira bankadan kredi aldım. 5675 prim günü iki yıl daha çalışmam demek. SGK’den paramı geri alacağım. Sağlık problemlerimden dolayı çalışamıyorum. Geceden beri uyuyamıyorum, yıkıldım. Paramı isteyeceğim. Gül Dursun (45): 2 çocuk için 107 bin lira kredi çektim. 2023 Aralık’ta 5000 günle emekli olacaktım. Fakat bu teklifin ayrıntıları bizi mahvetti. O zaman neden bu kadar borcun altına girdim ki. 975 gün prim fazlası çıktı yeni teklifle. Böyle bir şeyi kabul etmiyoruz. O zaman 5000 gün diye insanlara bunu söylemeyeceklerdi. Sanki bizim aklımızla dalga geçiyorlar. Hakkımızı neden çalıyorlar. Kandırılıyoruz, 20 yıldır kandırılmaktan bıktık artık gerçekten yeter. Umudu buna bağlı olan insanlar var, o kadar kredi çektim. Emekli maaşıma da güveniyordum krediyi ödemek için. Ekonomik sıkıntılar varken bir de kredi borcu eklendi üzerine. Böyle bir şeyi kabul etmiyoruz. Nurhayat Arı (51): Benim 4 bin 20 pirim günüm vardı ve çocuk borçlanmasıyla bin günü daha 69 bin TL yatırarak ödedim. Bu şekilde prim günümü 5 bin 20 güne tamamladım. Emekli olacağımı düşünürken sigorta başlangıcım 1992 yılı olduğu için 5 bin 600 prim günümün olması gerektiği söyleniyor. Yani daha önce 5 bin yeterli diyen iktidar şimdi 5 bin 600 gün olmalı en az diyor. İktidarın aldatmacası nedeniyle 580 günlük primim eksik olduğu için şimdi emekli olamıyorum. Binlerce lira daha çocuk borçlanması yapmam gerekiyor emekli olmam için. Zaten verecekleri maaş 5 bin 500 TL ancak çocuk borçlanmasıyla eksik prim günümü tamamladığımda belki 1 yıl boyunca alacağım para bu borçlanmaya denk gelmiş olacak. PRİME TAKILAN 1 MİLYON KİŞİ VAR Emeklilikte Yaşa Takılanlar Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Gönül Boran Özüpak, Meclis’e sunulan düzenlemenin hayal kırıklığını yarattığını söyledi. "Daha önce tüm açıklamalarda prim şartı olmadığı özellikle Bakan Bilgin tarafından da dile getirildi" diyen Özüpak şöyle devam etti: Düzenleme açıklanınca büyük bir şok yaşadık. Bugüne dek prim gününün 5 bin olacağı söylendi. Şimdi prim şartı da getirildi.5 bin günü olmayıp borçlanan arkadaşlarımız var. Kimi arabasını sattı kimi alyansını sattı. Doğum ya da askerlik borçlanması yaptı. Eş dosttan borç aldı. Emeklilik maaşıyla nasıl olsa öderim diyerek. Şimdi emekli olabilmeleri için 2 yıl 7 ay çalışmak zorunda olanlar var. Bu kişiler nasıl iş bulacak? Aldıkları borçları nasıl ödeyecek? Bu durumda 1 milyon kişi olduğunu düşünüyoruz. Salı günü Meclis’teki komisyon toplantısına katılacağız. Mağduriyetleri anlatacağız. Mücadelemiz sürecek."