Balıkçı barınakları amaç dışı kullanılıyor!

Yusuf Yavuz Sayıştay’ın Tarım ve Orman Bakanlığı’nın 2022 yılı faaliyetleriyle ilgili hazırladığı denetim raporunda, balıkçı barınaklarının su ürünleriyle ilgisi bulunmayan kişilerce kullanıldığı tespitine yer verildi. Su ürünleri avcılığı ve yetiştiriciliği ile ilgili hizmetlerin yerine getirilmesi amacıyla yapılan balıkçı barınakları ve üst yapıların yararlanma hakkının, su ürünleri ile ilgili kişiler yerine ilgisiz kişilerce kullanıldığını tespit eden Sayıştay’ın hazırladığı raporda, “Bu yapılar balıkçılık faaliyetleri için kamu kaynakları ile yapılmış olmalarına karşın, kullanıcıları tarafından ticarete konu edilmekte, alınıp satılabilmekte, lokantalar, yazlık konutlar ve benzeri diğer ticari faaliyetler için kurulup işletilmektedir. Bu durum ise balıkçılık faaliyetlerini engellemekte, balıkçılar için yapılan bu kıyı yapılarının amacı dışında kullanılmasına neden olmaktadır” ifadelerine yer verildi.   Türkiye’de denizlerdeki av yasağı Eylül ayı itibari ile sona ererek balıkçılık sezonu açıldı. Ancak sezonun açılmasıyla birlikte ekmeğini denizden kazanan balıkçıların sorunları yeniden gündeme gelmeye başladı. Ege ve Akdeniz sahillerinde geleneksel balıkçılık gerilerken, balıkçılar ise daha kolay ve zahmetsiz kazanç sağladığı düşünülen turizm sektörüne yöneliyor, balıkçı teknelerinin yerini ise tur tekneleri alıyor. ANTALYA BALIKÇI BARINAĞI MARİNA VE TİCARİ ALAN MI OLACAK Antalya’nın Konyaaltı ilçesi, Topçam Mevkii’nde bulunan Balıkçı Barınağı’nın sözleşme süresi dolmadan iki ayrı su ürünleri kooperatifine üye balıkçıların barınaktan çıkarılmak istenmesi son aylarda kentteki balıkçıların en önemli gündemiydi. Konuyla ilgili iddialar arasında, kent merkezine yakın olan sahilde yer alan balıkçı barınağının yapılacak yeni düzenlemenin ardından yat limanına dönüştürüleceği ve yeni ticari alanlar oluşturularak özel kişilere kiralanacağı yönündeydi. (Antalya Balıkçı Barınağı)   BAKAN YUMAKLI’YA MARİNA SORUSU CHP Antalya Milletvekili Cavit Arı, bu iddiaların ardından Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı’nın yanıtlaması istemiyle TBMM’ne verdiği soru önergesinde, Antalya Balıkçı Barınağı’nın marinaya dönüştürülüp dönüştürülmeyeceği sorusuna yanıt isteyerek, “Türkiye’deki Balıkçı Barınaklarından kaç tanesi yat marinasına dönüştürülmüştür?” ifadelerini kullanmıştı. (Antalya Kaleiçi Yat Limanı) BALIKÇILAR YILLARDIR ALTYAPIDAN YOKSUN BIRAKILDI Antalya Balıkçı Barınağı’yla ilgili bu iddialara yönelik ilgili kurumlardan henüz net bir açıklama gelmiş değil. Barınak yıllardır altyapısız bırakılarak balıkçılar zor şartlar altında işini yapmaya zorlanırken, yatların sayısının giderek artması dikkati çekiyor. (Sayıştay raporunda ilgili bulgunun olduğu bölüm) SAYIŞTAY, BARINAKLARIN AMAÇ DIŞI KULLANIMINI TESPİT ETTİ   Ülke genelindeki balıkçı barınaklarının amacı dışında balıkçılıkla ilgisi olmayan gerçek ve tüzel kişiliklerce kullanıldığını belgeleyen Sayıştay, bu tür kullanımların özellikle Karadeniz sahillerindeki barınaklarda yoğunlaştığını raporuna yansıttı. (Gerze, Sinop) ‘SU ÜRÜNLERİ İLE İLGİSİ BULUNMAYAN KİŞİLERCE KULLANILIYOR’ Tarım ve Orman Bakanlığı’nın 2022 yılındaki faaliyetleriyle ilgili yapılan Sayıştay denetiminde yer alan bulgular arasında “Balıkçı Barınakları Üst Yapılarının Kiralama Sözleşmesine Dayanmaksızın Su Ürünleri İle ilgisi Bulunmayan Gerçek ve Tüzel Kişilerce Kullanılması” başlığı dikkati çekiyor. (Sinop Türkeli’de bir çekek yeri)   BARINAKLARI BALIKÇILAR YERİNE İLGİSİZ KİŞİLER KULLANIYOR Sayıştay’ın Eylül 2023 tarihli denetim raporunda, “Su ürünleri avcılığı ve yetiştiriciliği ile ilgili hizmetlerin yerine getirilmesi amacıyla yapılan balıkçı barınakları ve üst yapıların yararlanma hakkının, su ürünleri ile ilgili kişiler yerine ilgisiz kişilerce kullanıldığı tespit edilmiştir” denildi. (Sinop, Gerze) KULLANIM ÖNCELİĞİ BALIKÇI VE SU ÜRÜNLERİ YETİŞTİRİCİLERİNİN Su Ürünleri Kanunu’na göre Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürlüğünce ticari balıkçılara ve su ürünleri yetiştiricilerine öncelik tanınması gerekirken, söz konusu alanların kullanımının su ürünleri ilgili olmayan kişilere bırakıldığının görüldüğü bilgisine yer verilen Sayıştay raporunda, kanunun ilgili maddelerine atıfta bulunularak şöyle denildi: “Balıkçı gemilerinin barınma, av araç ve gereçlerini depolama, tamir ve bakımlarını yapma, avlanılan veya yetiştirilen ürünleri karaya çıkarma, depolama, kontrol, veri toplama gibi avcılık ve yetiştiricilikle ilgili hizmetlerin yerine getirilmesi amacıyla, balıkçı barınaklarından yararlanma hakkı öncelikli olarak ticari balıkçılara ve su ürünleri yetiştiricilerine aittir. Balıkçı barınakları ve bunlara ait üst yapı tesislerinden faydalanma hakkı Milli Emlak Genel Müdürlüğü’nün görüşü alınarak, Tarım ve Orman Bakanlığı’nca süresi on yıldan fazla olmamak üzere su ürünleri ile ilgili kooperatif veya kooperatif birliklerine ya da üretici birliklerine 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi olmaksızın pazarlıkla kiraya verilir.” (Sinop)   KİRALAMA YETKİSİ TARIM VE ORMAN BAKANLIĞI’NDA Kiralama yetkisi 2019 yılına kadar Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Milli Emlak Genel Müdürlüğü’ne ait iken, 1380 sayılı Kanun’da yapılan değişiklik ile Tarım ve Orman Bakanlığı’na geçtiği vurgulanan raporda, “bu tarihten sonra balıkçı barınakları ve üst yapılarından yararlanma hakkının kiraya verme işlemleri bu Bakanlık tarafından yürütülmektedir” denildi. (Kastamonu, Doğanyurt) AMAÇ DIŞI KULLANIMLARDA KİRA SÖZLEŞMESİ DE KİRA GELİRİ DE YOK Konuyla ilgili yapılan incelemede, su ürünleri avcılığı ve yetiştiriciliği ile ilgili hizmetlerin yerine getirilmesi amacıyla yapılan balıkçı barınakları ve üst yapılarından yararlanma hakkının balıkçılıkla ilgisi olmayan gerçek ve tüzel kişilere kullandırıldığının tespit edildiği belirtilen raporda, şu bilgilere yer verildi: “Özellikle Karadeniz Bölgesi’ndeki balıkçı barınaklarında ‘dam’ olarak nitelendirilen tek veya iki katlı kayık muhafaza yerlerinden, su ürünleri ile ilgili kooperatif veya kooperatif birlikleri ya da üretici birlikleri ile ilgisi olmayan kişilerce yararlanıldığı ve yararlanma hakkının herhangi bir kiralama sözleşmesine de dayanmadığı ve bunlardan herhangi bir kira geliri elde edilemediği görülmüştür. (Gülburnu, Espiye, Giresun)   LOKANTA VE YAZLIK YAPILIYOR, ALINIP SATILABİLİYOR Yapılan araştırmada balıkçı barınaklarına ait vaziyet planlarında ‘dam’ olarak adlandırılan üst yapıların, kayık muhafaza veya çekek yeri olarak inşa edildikleri anlaşılmaktadır. Yasal düzenlemelerde Bakanlığa tanınan yetkiler kiralama ile sınırlı olup, devir tarihinden bugüne kıyı yapılarının amacı dışında kullanılmasına engel olunamamıştır. Bu yapılar balıkçılık faaliyetleri için kamu kaynakları ile yapılmış olmalarına karşın, kullanıcıları tarafından ticarete konu edilmekte, alınıp satılabilmekte, lokantalar, yazlık konutlar ve benzeri diğer ticari faaliyetler için kurulup işletilmektedir. Bu durum ise balıkçılık faaliyetlerini engellemekte, balıkçılar için yapılan bu kıyı yapılarının amacı dışında kullanılmasına neden olmaktadır.” (Sinop)   YETKİSİZ KULLANIMLAR ÖNLENMELİ Söz konusu yapıların balıkçılık amacıyla kullanılması ve kanunda öngörüldüğü gibi öncelikli hak sahiplerine kiralanabilmesi için mevcut yetkisiz kullanımların önlenmesi ve kiralanabilir duruma getirilmesi gerektiği kaydedilen raporda, bunun için ilgili merciler nezdinde girişimlerde bulunulması gerekliliğinin altı çizildi. TÜRKİYE’DE BALIKÇILARIN KULLANABİLECEĞİ 385 KIYI YAPISI VAR Tarım ve Orman Bakanlığı’nın 2021 yılı verilerine göre Türkiye genelinde büyük çoğunluğu balıkçı barınağı olmak üzere, yat limanı, liman, çekek yeri, barınma yeri ve doğal barınma yeri olarak anılan balıkçılıkla ilgili toplam 385 kıyı yapısı bulunuyor.