Elektrik ve doğalgaz zamları artık dayanılmaz noktaya ulaştı. Yorumlarım ve yazıma başlamadan önce Chatgpt ile yazıştım. (Fena alıştım)
Chatgpt ile aşağıdaki yazışmalarımızda çok çarpıcı tespitler var. Dağıtım şirketlerinin “Kaynak verimliliği, Altyapı iyileştirmeleri, Operasyonel optimizasyonlar, Kayıp- kaçak oranlarının düşürülmemesi, Yatırım ve bakım programlarının uygulanmaması vb.” eksiklikler nedeniyle ceza aldıklarını CHATGPT söylüyor.
Bunların hepsi fiyatların artması ve zam yapılmasına neden olan faktörler değil midir?
NOT: Son zamlarla birlikte Elektrik ve Doğalgaz zamlarının 5-10 yıllık artış grafiğini eklemek istedim ama güncel kaynak bulamadım. Paylaşan olursa yazıma eklerim.
SORU: Elektrik dağıtımının özelleştirilmesinin gerekçelerinden birisi de kayıp kaçak oranının azaltılmasıdır.
Azaldı mı?
Şirketin sözleşmeden kaynaklı yükümlülüğü yok mu?
CEVAP: Özelleştirme sonrasında bazı dönemlerde kayıp kaçak oranlarında kısmi iyileşmeler gözlemlenmiş olsa da, beklenen düzeyde ve sürdürülebilir bir azalma sağlanamadığı yönündeki eleştiriler devam etmektedir. Örneğin, özel sektörün devraldığı şirketler, sözleşmelerinde belirlenen performans hedeflerine (kaynak verimliliği, altyapı iyileştirmeleri, operasyonel optimizasyonlar vb.) tabi tutulmuşlardır. Ancak uygulamada, altyapı eksiklikleri, teknik kayıplar, hırsızlık gibi çeşitli faktörlerin etkisiyle, şirketlerin bu yükümlülükleri tam olarak yerine getirdiği söylenememiştir.
Dolayısıyla, sözleşmeden kaynaklanan yükümlülükler mevcuttur; ancak, uygulamada bu hedeflere ulaşma konusunda çeşitli zorluklar yaşanmakta ve kayıp kaçak oranları üzerinde istenilen etki tam anlamıyla gerçekleşememiştir.
SORU: Yerine getiremedikleri yükümlülükler nedeniyle cezai sorumlulukları nelerdir? Devlet tarafından ceza verildi mi?
CEVAP: Sözleşmede öngörülen cezai şartlara göre, yükümlülüklerini yerine getiremeyen şirketler belirli performans kriterlerini (örneğin kayıp-kaçak oranlarının düşürülmesi, yatırım ve bakım programlarının uygulanması vb.) karşılamadıkları takdirde finansal cezalar ve gelir kesintileri gibi yaptırımlarla karşılaşabilmektedir. Bu cezai yaptırımlar, sözleşmede açıkça belirtilmiş olup, devlet yetkili kurumları tarafından söz konusu performans hedeflerinin sağlanamaması durumunda devreye alınmaktadır.
Devlet tarafından uygulanan cezalar yönündeki uygulamada ise, geçmişte belirli dönemlerde denetim ve raporlamalar sonucunda bazı şirketlere cezai yaptırımlar uygulandığına dair bulgular bulunmaktadır. Ancak, uygulamanın niteliği, ceza miktarları ve hangi şirketlere ne ölçüde ceza uygulandığı konusunda zaman zaman hukuki tartışmalar ve ihtilaflar ortaya çıkmıştır. Bu durum, sözleşme hükümlerinin yorumlanması ve uygulamada karşılaşılan teknik ile operasyonel zorluklardan kaynaklanmaktadır.
Özetle:
*Cezai Yükümlülükler: Sözleşmede belirlenen performans hedefleri karşılanmadığında, şirketler finansal cezalar, gelir kesintileri gibi yaptırımlarla karşılaşabilmektedir.
*Devletin Uygulamaları: Denetim ve raporlamalar sonucunda, belirli durumlarda cezai yaptırımlar uygulanmıştır; ancak uygulamanın detayları ve kapsamı konusunda zaman zaman hukuki tartışmalar yaşanmıştır.
Detaylı ve güncel bilgi için Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) veya ilgili resmi raporların incelenmesi önerilmektedir.
YORUMLAR VE SORULAR
Bilindiği gibi enerji piyasasında tek yetkili EPDK’dır. Ancak denetimden bağımsız değildir. Cumhurbaşkanlığı bile denetlenirken İÇ, DIŞ ve VESAYET DENETİM birimlerinin, EPDK ve enerji piyasasının aktörlerini kamu ve vatandaş adına eksik ve/ veya hiç denetlememesi kabul edilebilir mi?
Doğalgaz Dağıtım Şirketleri ve Belediye Payları kitabımda EPDK’nın piyasa düzenleme konusunda devletin ve vatandaşların çıkarlarını koruyup kollamak yerine adeta Doğalgaz ve Elektrik dağıtım şirketlerinin çıkarlarının korunduğu izlenimi edindim. Kitabımda tespit ettiğim bazı aksaklık ve ihmallerin yanına kalın harflerle “EPDK!” uyarısı yaptım.
3 yıldır kitabım satışta, hiçbir devlet yetkilisi ve siyasetçi neden alıp okumadı?
Bir vatandaş ve aydın olarak görevimi yaparken, neden karar vericiler ve muhalefet görevini yapmadı/ yapmıyor?
Diğer taraftan nedense her seçim öncesi Karadeniz, Trakya ve Güney Doğu Anadolu petrol kaynaklarından doğalgaz ve petrol bulunduğu haberleri geliyor. Ancak bu haberler sonrası ne petrol ürünleri, ne de doğalgaz- LNG- CNG fiyatlarında azalma/ düşme olmadığı gibi, bazen düşme olsa da sürekli yüksek ve artan oranlarda zam yapılmaktadır. Her yerde ve evde doğalgaz yok. Temel ihtiyaç olan 12 kg tüp fiyatı 1.000 TL oldu.
Hâlbuki zam yapıldığı tarihte döviz aynı oranda artmamış, dünyada doğalgaz fiyatları düşmüştür.
Devlet fiyatları sübvanse ediyor masalı inandırıcı değildir. Maliyet fiyatı değil, konan vergilerden vazgeçiliyor şeklinde anlıyorum. Eksik bilgi nedeniyle yanlışım varsa düzeltsinler.
Elektrik Dağıtım Şirketleri ile yapılan sözleşmelerde hedeflerden birisi de kayıp- kaçak oranının asgari seviyeye indirilmesi olup, bu taahhüdüne uymayanların uyarılması, eksik performans nedeniyle ceza verilmesi veya ısrarla taahhüdünü yerine getirmiyorsa ruhsat/ belgesinin iptali edilmesi gerekirken, adeta mükâfat olarak fiyatlara zam yapılıyor.
Chatgpt bilir diye sordum..
Ya bilmesine rağmen detaylara girmek istemedi, ya da dosyalar erişilemez olduğu için bilmiyor. Sade vatandaşlar zaten bilemez ancak, yetkili ve sorumlu bürokratlar ile siyasetçiler mutlaka bu dosyalar/ sözleşmelere ulaşabilir.
Halk adına sorgulayıp varsa ihmal ve hatalar kamuoyu ile paylaşılmalıdır.
Ben yine de sorularımı sormak istiyorum. Çünkü artık bu zamlar katlanılabilir olmaktan çıktı.
1. Chatgpt sözleşmelerde performans düşüklüğü nedeniyle ceza uygulandığını söylüyor. Hangi şirketlere ne kadar ceza uygulandı?
2. Kamuoyunda bu şirketlere ceza bir yana, Vergi muafiyetleri ve/veya afları olduğu konuşuluyor. Gerçek durum hakkında toplumu aydınlatabilir misiniz?
3. Performans düşüklüğü nedeniyle yetkisi iptal edilen Elektrik dağıtım şirketleri var mı? Sözleşmesi iptal edilen Doğalgaz Dağıtım Şirketleri olduğunu biliyorum ve kitabımda anlattım.
4. Türkiye’de yenilenebilir kaynaklardan elde edilen Elektrik giderek artmaktadır. Doğalgaz veya kömür gibi hammadde kullanılmadığı için bu şekilde elde edilen Elektrik daha ucuz olması gerekirken, özellikle Sınırda Karbon Vergisi engeline takılmamak için bazı sanayiciler, yenilenebilir elektrik talep ettiğinde daha fazla fiyat isteniyor. Bu durum rekabeti bozucu olup, satılan malın maliyetinin artmasına neden oluyor. Neden yüksek fiyat isteniyor? EPDK buna neden engel olamıyor?
5. Elektrik ve doğalgaz dağıtım şirketlerinden hangileri Maliye- Çalışma vb bakanlık müfettişleri tarafından denetlendi?
6. Hükümet adına sayın Mehmet Şimşek tarafından uygulanan enflasyonu azaltma odaklı programa engel olacak şekilde bu fiyat artışları için neden müdahale/ itiraz edilmiyor? Yoksa programın başarılı olacağından sayın bakan da bizler gibi ümidini kesti mi?
7. EPDK denetime tabi değil mi? Benim bile bulduğum hataları, Maliye Bakanlığı müfettişleri ile bürokratları neden göremiyor?
8. Fiyatlar düşmeyecek, kayıp- kaçak azalmayacaksa neden özelleştirme yapıldı?
9. Devlet ve vatandaş kazanmayacak ama şirketler kazanacaksa meydan boş mu? Devletin kadife yumruğunu biz vatandaşlar neden göremiyoruz?
10. Sürekli zam yapmanın gerekçesi, devletin fiyatlar üzerine koyduğu ek vergi mi, yoksa şirketlerin maliyet artışı iddiası mı? Seçim zamanlarında zam yapılmayabiliyor. Siyasi iradenin bu konuyu malzeme yapması etik mi?
11. Maliye bakanlığının uyguladığı ekonomik istikrar programı aleyhine bilerek engel olmak anlamına gelen, şirketlerin EPDK ile işbirliği içinde bu umursamaz tavrına engel olabilecek bir makam yok mu? Kim bunlar? Nereden güç alıyorlar?
12. Sayın Cumhurbaşkanı “doğalgaz bulduk, yenilenebilir kaynaklara dayalı Elektrik üretimi arttı, vatandaşlara bunun pozitif yansıması olacak” derken yalan mı söyledi? Niye sözünü tutmuyor?
13. Doğalgaz termik santralleri, fabrikalar ve konutlarda kullanılan doğalgazın maliyeti sorulduğunda Devlet sırrı deniyor. Tüketici ödediği faturanın maliyetini bilmiyor. Marketleri denetlerken neden fahiş zam kontrolü yapılıyor? Bizzat Sayın Cumhurbaşkanı bu konuda açıklama yaparken, tüm fiyatlara etki eden temel girdiler olan Elektrik, doğalgaz, akaryakıt maliyetlerini EPDK’nın insafına bırakıp işverenler ile vatandaşı mağdur etmek Devlet adamlığı ile bağdaşır mı?
14. Bu umursamazlıkla gidersek, enflasyonun düşme ihtimali var mı?
15. Neden bürokrasi ve siyasetçinin hatalarının bedelini hep vatandaş ödüyor? Bugüne kadar enflasyonun/ fiyatların, ücretler ve maaşlardan daha AŞIRI artması nedeniyle herhangi bir siyasetçi bedel ödedi mi? Sorumlusu vatandaş mı ki bedelini hep o ödüyor?
Bu sorular ile kitabımdaki EPDK’nın yanlış uygulamaları karşısında önlem almayanlar, tarih önünde millete karşı hesap vermek zorundadır. Ben Belediyelerle ortaklık ilişkisi nedeniyle Doğalgaz şirketlerini yazdım. Elektrik dağıtım şirketleri de yazılmalı.
Türkiye’nin sahip olduğu ve bilinen GES- RES- JES yenilenebilir kaynakları yanında, benim sade vatandaş olarak bildiğim ancak, gözlemlerime göre devlet kademesindeki sorumluların habersiz olduğunu gördüğüm diğer yenilenebilir kaynakların %50’sinin, %50 kapasiteyle bile kullanılmadığını görüyorum. Doğru bir enerji politikası uygulandığı takdirde vatandaşlar ile sanayicilerin bedavaya yakın enerji- ısınma- aydınlatma- ısıtma faturası ödemesi mümkün olup, cari açığın en önemli kamburu olan petrol ürünleri ithalatının, bugünkü değerlere göre %15-20 seviyesine çekilmesi zor değildir. Akıl, bilim ve ülke çıkarlarını kullanmak yerine hangi motivasyonla hareket edildiğini öğrenmek, faturayı ödeyen vatandaşların en doğal hakkıdır. Kamuoyuna saygılarımla duyuruyorum.